ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކުރިއަރައިފައިވާ ޙަޟާރަތެއް ތަޖުރިބާކުރި، މިނިވަންކަމުގެ ހަތަރު ހާސް އަހަރުގެ ތާރީޚެއް އޮތް ރާއްޖެއެކެވެ. ފެންނާން އޮތް ތާރީޚަށް ބަލާއިރު، އެންމެ ފުރަތަމަ ރާއްޖެއަށް ބޭރުގެ ބާރަކުން ހަމަލާ ދިންކަން އެނގެން އޮތީ އަވަށްޓެރި އުތުރުކަރައިގައި ޗޯޅާއިން ބާރުވެރިވެގެން އައި ދުވަސްވަރުއެވެ. އެމީހުންގެ ރަސްގެފާނު މުންމުދި ޗޯޅާގެ ރަސްކަމުން 29ވަނަ އަހަރުއެވެ. އިނގިރޭސިބަހުން މި ރަސްގެފާނަށް ރާޖަރާޖަ ދަ ގްރޭޓްގެ ނަމުން ނަން ކިޔައެވެ. މި ރަދުން ރާއްޖެއަށް ހަމަލާ ދެއްވީ މީލާދުން 12ވަނަ ޤަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ. 1117ވަނަ އަހަރުއެވެ. ޗޯޅާއިން ބަލިކުރެއްވީ އޭރުގެ ދިވެހި ރަސްގެފާނު ތީމުގޭ މަހާކަލަމިންޖާއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމަށް ދެން ލޮޅުން އެރީ މީލާދުން 16ވަނަ ޤަރުނުގައި ޕޯޗުގީޒުންގެ ބާރު އުތުރުކަރައިގައި ގަދަވެފައި އޮތް ދުވަސްވަރުއެވެ. މީލާދުން 1558ގައި ޕޯޗުގީޒުން މާލެއަށް ހަމަލާދީ ދިވެހީންގެ ރަސްގެފާނު ޢަލީ ހަވަނަ ޝަހީދުކޮށްލިއެވެ. އޭގެ ފަހުން 1573ގައި އުތީމު އަލްސުލްޠާނުލްޣާޒީ މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނުލްއަޢްޡަމް ސިރީ ސަވާދީއްތަ މަހާރަދުންގެ މަތިވެރި ޖިހާދުން ރާއްޖެ މިނިވަންވިއެވެ.
މީލާދުން 1752ގައި ވެސް ބޭރުގެ ނުރައްކާތެރި ހަމަލާއެއް ރާއްޖެއާ ކުރިމަތިވިއެވެ. އެއީ ވެސް އުތުރުކަރައިގައި އުފެދުނު ބާރަކުން ދިން ހަމަލާއެކެވެ. މި ހަމަލާއައީ އުތުރުކަރައިގެ މަލާބާރުންނެވެ. މި ކަމުގައި ޤައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރި ދެ ދިވެއްސަކު ބައިވެރިވިއެވެ. މި ހަނގުރާމައިގައި މާލޭގެ އެތައް ތަނެއްގައި ހުޅުޖަހައި އަންދާލިއެވެ. އެތައް ގެދޮރަކާއި ގަނޑުވަރެއް އަޅިއަށްވެގެންދިޔައެވެ. އޭގެ ފަހުން ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރުވަރަކަށް މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި އަލުން ރާއްޖެ މިނިވަންވިއެވެ. މަލާބާރީން ނުވަތަ ހޮޅީންނާ ކުރިމަތިލައްވައި ހަނގުރާމަކުރެއްވީ ދޮންބަންޑާރައިންނެވެ. ނުވަތަ އަލްސުލްޠާނުލްޣާޒީ ޙަސަން ޢިއްޒުއްދީން ސިރީ ކުލަރަން މީބަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުންނެވެ.
ހިޖުރީ ގޮތުން ބަލާއިރު، ހޮޅީން މާލެ އެރީ ހިޖުރައިން 1166ވަނަ އަހަރުގެ ޞަފަރުމަހުގެ 13ވަނަ ވިލޭރޭއެވެ. މިނިވަންވީ ހަމަ އެ އަހަރުގެ ޖުމާދަލްއާޚިރާ މަހުގެ 3ވަނަ ދުވަހުއެވެ.
މީލާދުން 1887ގައި ދިވެހި ދައުލަތުން އިނގިރޭސީންނާއެކު ޙިމާޔަތުގެ އެއްބަސްވުމޭ ކިޔުނު އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރެއްވިއެވެ. މި އެގުރިމަންޓުން ދިވެހީން މިނިވަންވީ 1965ވަނަ އަހަރުއެވެ. މިނިވަންކަމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ދިވެހި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ސޮއިކުރެއްވީ ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް ސުމުއްވުލްއަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. އެމަނިކުފާނާއި އެމަނިކުފާނުގެ ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ އިސް މަސްއޫލުވެރީންނާއި އެތައް ދިވެހި ރައްޔިތުންނެއް ރާއްޖެ މިނިވަންކުރުމުގައި އެތައް މިންނަތެއް ކުރެއްވިއެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުންނާއި ޢަމަލީ ގޮތުން ވަރަށް ބުރަ މަސައްކަތްޕުޅުތަކެއް ކުރެވުނެވެ.
1988ވަނަ އަހަރު ނޮވެންބަރު 3 ވަނަ ދުވަހު ބޭރުގެ ކުލީ ސިފައިންގެ ބަޔަކު މާލެ އަރައި ހަމަލާ ދިނެވެ. މި ކަމުގެ ފަހަތުގައި ޤައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރި ދިވެހީންގެ މަދު ބަޔަކު ހިމެނުނެވެ. މި ހާދިސާގައި 19 ދިވެހީން ޝަހީދުވިއެވެ. އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ބަޠަލަކީ އުމުރުން 17 އަހަރުގެ ޒުވާން ޝަހީދު ޙުސައިން އާދަމެވެ. މި ހާދިސާ ހިނގީ ރައީސް އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމުގެ ޒަޢާމަތުގައެވެ. އެމަނިކުފާނާއި ދިވެހި ސިފައިންނާއި ސަރުކާރާއި މުޅި ރައްޔިތުން ކަހަލަ ގޮތަކަށް މި ކަމުގައި އެކި ބާވަތުގެ އެކި ޤުރުބާނީވެ މާތް ﷲ ދިވެހީންނަށް ނަޞްރުދެއްވިއެވެ.
